TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI İLE TALEBİN REDDİ HALİNDE AÇILABİLECEK İPTAL DAVASI

Genel olarak,

Türk vatandaşı, kanunda, Türkiye Cumhuriyeti Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan kişi olarak tanımlanmıştır. Türk vatandaşlığı farklı usullerle kazanılabilir. Bu makalemizde, Türk vatandaşlığının kazanılması konusunu inceleyeceğiz.

Türk vatandaşlığı hangi usullerle kazanılabilir?

Vatandaşlığın kazanılması ancak şu yollarla mümkündür:

a. Doğumla kazanılan vatandaşlık

• Soy bağı esası

• Doğum yeri esası

b. Sonradan kazanılan vatandaşlık

• Yetkili makam kararı

1. Türk vatandaşlığının ilk kez kazanılması

2. İstisnai kazanım: Cumhurbaşkanı kararıyla Türk vatandaşlığının kazanılması

3. Türk vatandaşlığının yeniden kazanılması 

3.a.İkamet şartına bağlı kazanım

3.b.İkamet şartına bağlı olmayan kazanım

4. Türk vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması 

• Evlat edinilme

• Seçme hakkının kullanılması

Doğumla kazanılan vatandaşlık, kendiliğinden kazanılır ve doğum anından itibaren geçerlidir.

Doğumla Türk vatandaşlığının kazanılması bir kendiliğinden kazanma şeklidir. Doğum anından itibaren hüküm ifade eder.

Yetkili makam kararıyla Türk vatandaşlığının kazanılmasında kanuni ve istisnai birtakım hükümler vardır. 

Türk vatandaşlığının; sonradan yetkili makam kararıyla kazanılması konusunda genel kural; kanundaki şartları taşıyan kişilerin yetkili makama başvurusudur. Yetkili makam, İç İşleri Bakanlığı’dır. Bu durumda kişi, ilk kez Türk vatandaşlığını kazanmaktadır. 

Ancak vatandaşlığın kazanılması konusunda bir istisnai hal bulunmaktadır. Bu hal, Türk vatandaşlığının Cumhurbaşkanı kararıyla kazanılmasıdır. Cumhurbaşkanı kararıyla vatandaşlığın  kazanılması için; bu kişilerin, millî güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir hali bulunmamalıdır. Ancak bu kazanım şekli istisnai olup, bir başka makalemizde konuyu ayrıntılarıyla ele alacağız.

Türk vatandaşlığının sonradan yetkili makam kararıyla kazanılabileceği diğer haller ise; ikamet şartına bağlı kazanım ve ikamet şartına bağlı olmayan kazanım halleridir. Bunlar; Türk vatandaşlığının yeniden; kazanılması halleridir. Burada Türk vatandaşlığı ilk kez kazanılmamaktadır. Önceden Türk vatandaşı olup belirli nedenlerle vatandaşlığı sona eren kişiler, şartların gerçekleşmesiyle birlikte Türk vatandaşlığını yeniden kazanmaktadır. Her bir kazanım haline, detaylı diğer makalelerimizde yer vereceğiz. 

Türk vatandaşlığının; kazanılması konusunda yetkili makam kararı gerektiren usullerden biri de evliliktir. Bir Türk vatandaşıyla evlenmek, evlenen kişiye doğrudan Türk vatandaşlığı hakkı vermez. Ancak kanundaki şartların varlığı halinde kişi vatandaşlık başvurusu yapabilecektir. Evlenme yoluyla Türk vatandaşlığının kaybı konusuna da, konuya ilişkin ayrıntılı diğer makalemizde yer vereceğiz.

Türk vatandaşı tarafından evlat edinilen kişi, belirli şartlarla Türk vatandaşlığını kazanabilir.

Evlat edinme yoluyla Türk vatandaşlığının kazanılması; için:

• Evlat edinen kişi Türk vatandaşı olmalıdır.
• Evlat edinilen kişi çocuk olmalıdır. Diğer bir ifadeyle 18 yaşından küçük yani ergin olmamalıdır.
• Milli güvenlik ve kamu düzeni bakımından engel teşkil edecek bir durum bulunmamalıdır. 

Seçme hakkının kullanılması da, Türk vatandaşlığının kazanılması usullerinden biridir.

Anne ve babasının Türk vatandaşlığından çıkma hakkını kullanması nedeniyle Türk vatandaşlığını kaybeden çocuk; ergin olduğu tarihten itibaren 3 yıl içinde seçme hakkını kullanarak Türk vatandaşı olma hakkına sahiptir. 

Yetkili makam kararıyla Türk vatandaşlığının kazanılması konusunda, kanundaki şartları sağlamak, vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamaz.

Yukarıda yer verdiğimiz; yetkili makam kararıyla vatandaşlığın kazanılması halleri, ancak kanundaki şartların gerçekleşmesi halinde mümkündür. Ancak; vatandaşlık, devletlerin egemenlik alanına dair bir konu olduğundan; kanundaki şartları taşımak, vatandaşlığın kazanılmasında kişiye mutlak bir hak sağlamayacaktır.

Türk vatandaşlığının yetkili makam kararıyla kazanılması konusunda; yetkili makam tarafından talebi reddedilen kişilerin, iptal davası açma hakkı vardır.

Her ne kadar kanundaki şartların sağlanması kişiye mutlak anlamda bir vatandaşlık kazanılması hakkı vermese de; Türk vatandaşlığın kazanılması talebinin reddi, bir idari işlemdir. İdari işlemlerde tanınan takdir hakkı da sınırsız ve keyfi kullanıma açık bir hak olmayıp, ret kararlarının da gerekçeli olması gerekir. Talebi reddedilen kişiler, haklarında tesis edilen bu idari işleme karşı iptal davası açma hakkına sahiptir. İptal davası, kararın ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde açılmalıdır.

Türk vatandaşlığının kazanılması talebinin reddi kararına karşı hangi mahkemede dava açılır?

Türk vatandaşlığının kazanılması talebinin reddi kararının; kazanma sebebine göre, Cumhurbaşkanı veya diğer yetkili makam olan İç İşleri Bakanlığı tarafından verilmesi mümkündür. Bu davalar, idari yargı yoluna tabi olup; gerek davanın açılması gerek sürecin takibi usul ve esasa dair önemli detaylar içermektedir. 

Türk vatandaşlığının kazanılması talebinin reddi kararı, hangi hallerde mahkeme tarafından iptal edilebilir?

1. Yetki Unsuru:

Vatandaşlığın kazanılması birden fazla usulle gerçekleşebilecek olup; yukarıda belirttiğimiz yetkili makam dışında bir kişi ya da kurum tarafından verilen kararlar yetki unsuru bakımından hukuka aykırı olacaktır. Bu işlem, yetki bakımından hukuka aykırı olup, mahkemece iptal edilebilecektir.

2. Şekil Unsuru:

İdari işlemin tesisinde uyulması gerekli şekil kurallarının tümüdür. Türk vatandaşlığının kazanılması işlemi de bir idari işlem olup usuli eksiklikler içeren kararlar, mahkemece iptal edilebilecektir.

3. Sebep/Konu Unsuru:

Türk vatandaşlığının kaybı kararı, her bir kayıp nedeni bakımından gerekçeli olarak verilmelidir. Hukuki gerekçeden yoksun kararlar sebep unsuru bakımından hukuka aykırı olup, mahkemece iptal edilebilecektir. İdari işlem neticesinde meydana gelen hukuki sonuç, idari işlemin konusunu oluşturacaktır ve buradaki hukuka aykırılıklar da işlemin iptali ile sonuçlanır.

4. Maksat Unsuru:

Gerçekleştirilen idari işlemle güdülen temel amaç her daim kamu yararı olmalıdır. Kamu yararı dışında başkaca amaçlara özgülenen idari işlemler, maksat unsuru bakımından hukuka aykırı olacaktır. Bu tür işlemler de mahkemece iptal edilebilecektir.

Sonuç

Türk vatandaşlığının kazanılması, kanundaki şartların gerçekleşmesine bağlıdır. Kanundaki şartların varlığı; vatandaşlık talebinde bulunan kişiye mutlak bir şekilde vatandaşlık hakkı vermese de, talebi reddedilen kişilerin, iptal davası açma hakkı vardır.  

İptal davaları gerek usul gerekse de esas bakımından önemli kurallara uyularak açılmalıdır. Kanuni usuller gözetilmeden açılan davalar dilekçe ret kararı başta olmak üzere davanın reddi ile sonuçlanabilecek ve hak ihlaline yol açabilecektir. Bunun için açılacak davaların, kanuni usul ve ilkeler gözetilerek açılması oldukça önemlidir. TÜZEL&GÜLŞEN Hukuk Bürosu, idari yargıda açılacak iptal davaları ve bu bağlamda vatandaşlık hukuku alanında faaliyet göstermektedir.

Avukat Derya TÜZEL

Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Dolayısıyla.