TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAYBI  VE İPTAL DAVASI

Genel olarak,

Türk vatandaşı, kanunda, Türkiye Cumhuriyeti Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan kişi olarak tanımlanmıştır. Türk vatandaşlığı farklı usullerle kazanılabileceği gibi, birden fazla usulle de kaybedilebilir. Bu makalemizde, Türk vatandaşlığının kaybı konusunu inceleyeceğiz.

Türk vatandaşlığı hangi nedenlerle kaybedilir?

Türk vatandaşlığının kaybı konusunda iki ana durum ortaya çıkmaktadır:

a.Yetkili makam kararı

• Çıkma
• Kaybettirme
• Vatandaşlığa alınmanın iptali

b.Seçme hakkının kullanılması

Türk vatandaşlığının kaybı yetkili makam kararına dayanabilir.

Vatandaşlığın kaybı konusundaki yetkili makam, her bir kayıp nedeninde farklıdır. Örnek olarak; çıkma izni yoluyla vatandaşlığın kaybı usulünde İç İşleri Bakanlığı yetkili makam iken; Türk vatandaşlığını kaybettirme konusunda yetkili makam Cumhurbaşkanıdır. Vatandaşlığa alınmanın iptali konusunda yetkili makam ise, Türk vatandaşlığını kazanma kararı veren makamdır. Her bir yetkili makam kararı, daha ayrıntılı olarak diğer makalelerimizde incelenecektir. Ancak; özetleyecek olursak:

• Çıkma yoluyla Türk vatandaşlığının kaybı:

Doğumla Türk vatandaşı olunmasına rağmen, çıkma izni alınmak suretiyle vatandaşlığın kaybı halidir. 

• Kaybettirme yoluyla Türk vatandaşlığının kaybı:

Kanunda yazılı kimi eylemlerde bulunan ve bu eylemleri resmi makamlarca tespit edilen kişilerin vatandaşlığının kaybı halidir. 

• Vatandaşlığa alınmanın iptali:

Yalan beyanı veya vatandaşlığı kazanmaya esas teşkil eden önemli hususları gizleyen kişinin vatandaşlığının kaybı halidir. 

Türk vatandaşlığının kaybı seçme hakkının kullanılmasına dayanabilir.

Vatandaşlığın seçme hakkı kullanılarak kaybı; kanunda belirtilen bazı kişilere ergin olmasından itibaren 3 yıl içinde vatandaşlıktan ayrılabilme imkanı veren bir haktır. Ancak şayet seçme hakkının kullanılması nedeniyle vatandaşlığın kaybı kişiyi vatansız kılacaksa, seçme hakkı kullanılamayacaktır.

Hakkında vatandaşlığın kaybı kararı verilen kişinin iptal davası açma hakkı vardır.

Vatandaşlığın kaybı kararı bir idari işlemdir. İlgililer, haklarında tesis edilen bu idari işleme karşı iptal davası açma hakkına sahiptir. İptal davası, kararın ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde açılmalıdır. Türk vatandaşlığının kaybı kararı, kayıp nedenine göre Cumhurbaşkanı veya İç İşleri Bakanlığı tarafından verilen bir karardır. Bu kararın iptali için açılacak dava idari yargı yoluna tabidir. Açılacak dava gerek usul gerek esas bakımından önemli detaylar içermektedir. 

Çıkma yoluyla Türk vatandaşlığının kaybı talebi reddedilen kişinin iptal davası açma hakkı vardır.

Çıkma yoluyla Türk vatandaşlığının kaybı talebi hakkında; İç İşleri Bakanlığı olumsuz karar verebilir. Çıkma talebinde bulunan kişinin de, bakanlığın ret kararına karşı dava açma hakkı vardır.

Vatandaşlığın kaybı kararı hangi hallerde mahkeme tarafından iptal edilebilir?

• Yetki Unsuru: Vatandaşlığın kaybı birden fazla usulle gerçekleşebilecek olup; yukarıda belirttiğimiz yetkili makam dışında bir kişi ya da kurum tarafından verilen kararlar yetki unsuru bakımından hukuka aykırı olacaktır. Bu işlem, yetki bakımından hukuka aykırı olup, mahkemece iptal edilebilecektir.
• Şekil Unsuru: İdari işlemin tesisinde uyulması gerekli şekil kurallarının tümüdür. Vatandaşlığın kaybı işlemi de bir idari işlem olup usuli eksiklikler içeren kararlar, mahkemece iptal edilebilecektir.
• Sebep/Konu Unsuru: Vatandaşlığın kaybı kararı, her bir kayıp nedeni bakımından gerekçeli olarak verilmelidir. Hukuki gerekçeden yoksun kararlar sebep unsuru bakımından hukuka aykırı olup, mahkemece iptal edilebilecektir. İdari işlem neticesinde meydana gelen hukuki sonuç, idari işlemin konusunu oluşturacaktır ve buradaki hukuka aykırılıklar da işlemin iptali ile sonuçlanır.
• Maksat Unsuru: Gerçekleştirilen idari işlemle güdülen temel amaç her daim kamu yararı olmalıdır. Kamu yararı dışında başkaca amaçlara özgülenen idari işlemler, maksat unsuru bakımından hukuka aykırı olacaktır. Bu tür işlemler de mahkemece iptal edilebilecektir.

Sonuç

Türk vatandaşlığının kaybı kararı, yetkili makam tarafından verilen bir idari karardır. Bu karara karşı iptal davası açılması mümkündür.  Türk vatandaşlığının kaybı usullerinden biri olan çıkma izninde de; çıkma izni reddedilen kişilerin bu işleme karşı dava açma hakkı vardır. Yine, seçme hakkı kullanılması suretiyle Türk vatandaşlığının kaybında, seçme talebi reddedilen kişinin iptal davası açma hakkı vardır. 

İptal davaları gerek usul gerekse de esas bakımından önemli kurallara uyularak açılmalıdır. Kanuni usuller gözetilmeden açılan davalar dilekçe ret kararı başta olmak üzere davanın reddi ile sonuçlanabilecek ve hak ihlaline yol açabilecektir. Bunun için açılacak davaların, kanuni tüm unsurlar gözetilerek açılması oldukça önemlidir. TÜZEL&GÜLŞEN Hukuk Bürosu, idari yargıda açılacak iptal davaları alanında faaliyet göstermektedir.

Avukat Derya TÜZEL

Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Dolayısıyla.