AYIPLI MAL ve TÜKETİCİNİN HAKLARI

Genel olarak

Tüketici, kanuna göre, ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişidir. Tüketiciler, satıcı ve/veya sağlayıcı karşısında zayıf konumda olmalarından hareketle kanundaki birtakım haklarla korunmuştur. Ayıplı mal.

Bu makale; ayıplı mal ve tüketicinin hakları ile satıcı, sağlayıcı ve üreticilerin hak ve sorumluluklarını içermektedir.

Ayıplı mal nedir?

Tüketiciler, günlük yaşamlarında birçok iş, işlem ve alışveriş yapmaktadır. Tüketiciler ile satıcı ve sağlayıcılar arasındaki her türlü sözleşme ve hukuki işlem tüketici işlemidir.

Her türlü taşınır eşya, taşınmaz mallar, yazılım, ses, görüntü ve benzeri mallar satış sözleşmesi konusudur. Bu nedenle, tüketicinin satın aldığı birçok mal ayıplı olabilir. Örnek olarak, tüketicinin satın aldığı kıyafet, televizyon, elektrikli scooter, araba, taşınmaz ve daha birçok üründe ayıp olabilir. Peki ayıplı mal nedir?

1. Tüketici ile satıcı arasında kararlaştırılan örnek ya da modele uygun olmayan mal ayıplı maldır.

Bu durumda mal, tüketici ile satıcının arasında kararlaştırdığı örnek ya da modele aykırıdır. Örnek olarak:

• Tüketiciye, ayakkabının su geçirmez olduğu taahhüt edilmesine rağmen ayakkabının su geçirmesi,
• Tüketicinin aldığı televizyonun HD izleme imkanı olduğu belirtilmesine rağmen bu özellikte olmaması.

2. Objektif olarak taşıması gereken nitelikleri taşımayan mallar ayıplı maldır.

Taraflar özel olarak kararlaştırmasa da tüketicinin satın aldığı mal, objektif olarak bulunması gereken niteliklerden yoksunsa, ayıplıdır. Örnek olarak:

• Tüketicinin aldığı bir arabanın dış kısmının yıkanması sırasında ön kapılardan içeri su damlaları girmesi,
• Tüketicinin satın aldığı arabanın bagaj kapağında boydan boya bir çizgi ve boya çökmeleri olması.

• Ambalaj, etiket, tanıtma ve kullanma kılavuzu, internet portalı, reklam, ilanlarındaki özellikleri kısmen/tamamen taşımayan
• Satıcının bildirdiği veya teknik düzenlemede mevcut niteliklere aykırı olan mal, maddi ayıplıdır.

3. Hukuki eksiklikler içeren mal ayıplı maldır.

Hukuki eksiklik, tüketicinin malı yaptığı sözleşmeye uygun olarak kullanmasını engelleyen birtakım hukuki kısıtlamalardır. İskanı olmayan bir yapı için sözleşme yapmak veya taşınmazda kullanıma aykırı kısıtlamalar bulundurmak hukuki ayıptır.

4. Ekonomik eksiklikler içeren mal ayıplı maldır.

Ekonomik eksiklik, satın alınan maldan beklenmesi makul olan verimin, ekonomik çıkarın sağlanmaması nedeniyle oluşan eksikliktir. Örneğin; katalogtan daire satın almış bir tüketici düşünelim. Katalogda vaat edilen sosyal tesis alanı (sitenin yüzme havuzu, basketbol sahası, açık otopark alanları) belediyeye ait alanda kalmıştır. Bu durum, satın alınan bağımsız bölümün ekonomik değerini düşüren bir ayıptır.

Ayıplı mal satın alan tüketicinin hakları nelerdir?

Ayıplı mal satın alan tüketicinin hakları temel olarak şu şekildedir:

1. Sözleşmeden dönme: Bu durumda tüketici satılanı geri verir, satıcı satış bedelini tüketiciye öder. Satış bedeli tüketiciye derhal ödenmelidir.
2. Ayıp oranında bedelden indirim: Bu halde malın bedelinden, ayıp oranında indirim yapılır.
3. Ücretsiz onarım: Bu durumda tüm onarım masrafları satıcıya aittir.
4. Malın ayıpsız misliyle değişimi: Bu durumda mal, aynı nitelikteki ayıpsız bir misliyle değiştirilir.

Tüketici istediği hakkı kullanabilir mi?

Yukarıda saydığımız 4 hak, seçimlik haktır. Tüketici, istediği hakkı seçmekte özgürdür. Ancak, kimi durumlarda ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misliyle değişimi talebi, satıcı için orantısız güçlükler doğurur. Bu durumda tüketici, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim haklarından birini kullanabilecektir.

Orantısız güçlük tespiti nasıl yapılır?

Bu durum; malın ayıpsız değeri, ayıbın önemi, diğer haklara başvurmanın tüketici açısından sorun teşkil edip etmeyeceği dikkate alınıp belirlenir.

Ücretsiz onarım ve malın ayıpsız misliyle değişimi kaç gün içinde yapılmalıdır?

Tüketici ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misliyle değiştirilmesini talep edip durumu satıcıya veya üreticiye/ithalatçıya bildirmelidir. Bu durumda karşı taraf, azami 30 iş günü içinde talebi yerine getirmelidir.

Konut ve tatil amaçlı taşınmazlarda süre 60 iş günüdür. Yönetmelikte özel olarak düzenlenen bazı malların servis süreleri farklıdır. Örnek olarak; motorlu scooterların azami tamir süresi 45 iş günüdür.

Ayıplı maldan kaynaklanan seçimlik haklardan doğan masrafları kim öder?

Tüketicinin seçimlik haklarını kullanılması nedeniyle doğan masrafların tümünü, tüketicinin seçtiği hakkı yerine getiren taraf karşılar.

Tüketicinin ayıplı maldan kaynaklanan seçimlik hakları yanında ayrıca tazminat talep etme hakkı var mıdır?

Tüketici, ayıplı maldan kaynaklı seçimlik haklarını kullanır. Ayrıca, ek olarak Türk Borçlar Kanunu’na göre de tazminat hakkına sahiptir.

Ayıplı maldan kaynaklı haklar üretici ve ithalatçıya karşı da yöneltilebilir mi?

Tüketici; malın ayıpsız misliyle değişimi ve ücretsiz onarım hakkı için satıcıya başvurur. Ancak ek olarak üretici veya ithalatçıya da başvurma hakkı vardır.

Bu durumda satıcı, üretici, ithalatçı müteselsilen sorumludur.

Üretici veya ithalatçı hangi durumda ayıplı maldan sorumlu olmaz?

Üretici veya ithalatçı, malın ayıpsız misliyle değişimi ve ücretsiz onarım konusunda tüketiciye karşıya sorumludur. Ancak; malın kendisi tarafından piyasaya sürülmesinden sonra ayıbın doğduğunu ispat ederse, sorumlu olmaz.

Sonuç,

Ayıplı mal ve tüketicinin hakları; satıcı, sağlayıcı ve üretici için de birtakım hak ve yükümlülükler doğurur.

TÜZEL&GÜLŞEN Hukuk Bürosu, tüketicinin ayıplı maldan kaynaklı hakları konusunda dava ve danışmanlık hizmeti vermektedir. Ayrıca satıcı, sağlayıcı ve üreticilerin hak ve sorumlulukları konusunda dava ve danışmanlık hizmeti vermektedir. Detaylı bilgiye, Tüketici Hukuku sayfamızdan ulaşabilirsiniz.

Avukat Derya TÜZEL