Genel Olarak
Bu makalenin konusu kıdem tazminatı ve hesaplanması, tavanı, arabuluculuk ve dava sürecidir. Bununla birlikte, kıdem tazminatı ve koşulları konusundaki diğer makalemizi okuyabilirsiniz.
Kıdem tazminatı hesaplanması nasıl yapılır?
1. Sürenin Belirlenmesi:
Kıdem tazminatına hak kazanmak için, iş sözleşmesi en az 1 yıl sürmelidir. İşyerinde geçen her bir tam yıl için 30 günlük ücret olacak şekilde hesaplanır.
Bu noktada kıdem tazminatının, yalnızca biten tam yıllar için hesaplanması yanılgısına düşülmektedir. Ancak işveren, bir yıldan artan süreler için de aynı oran üzerinden ödeme yapmalıdır.
Örneğin; bir işyerinde 4 yıl 6 ay 18 gün süreyle çalışan ve aldığı son ücret 4.000 TL olan bir işçi kıdem tazminatına hak kazanma koşullarını sağladığında:
4 tam yıl için: 16.000 TL
6 ay için: 2.000 TL
18 gün için: 200 TL olmak üzere toplamda 18.200 TL kıdem tazminatı hak eder.
ÖNEMLİ NOT: Kıdem tazminatı hesaplanması yapılırken her bir tam yıl için 30 günlük ücret belirlenmesi kanunda öngörülmüştür. Ancak buradaki 30 günlük süre iş sözleşmeleriyle veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir. Örnek olarak toplu iş sözleşmesiyle, taraflar, tazminat hesabında 1 tam yıl için 45 günlük ücret kararlaştırabilir.
Ancak, kıdem tazminatı yıllık miktarı, DMK’ ya tabi en yüksek devlet memuruna 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunu’na göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesini geçemez.
2. Ücretin Belirlenmesi
- Ücret sabitse: İşçinin işyerindeki son ücretidir. Bu ücret giydirilmiş brüt ücrettir. (Ücrete ek olarak işçiye sağlanan para ve parayla ölçülmesi mümkün sözleşmeden ve kanundan doğan menfaatler de ücrete dahildir.)
- Ücret sabit değilse: İşçinin ücreti; parça başı, akort, götürü veya yüzde usulü gibi durumlar nedeniyle sabit olmayabilir. Son bir yıllık sürede ödenen ücret, işçinin o sürede çalıştığı günlere bölünür, ortalama ücret bulunur. Kıdem tazminatında bu ücret dikkate alınır.
- İşçinin maaşına son bir yıl içinde zam yapılmışsa: İşçinin işten ayrılma tarihi ile maaşına zam yapılan tarih arasında alınan ücret, bu sürede çalıştığı günlere bölünür. Kıdem tazminatına esas alınacak ücret budur.
Kıdem tazminatında yıllık tavan tutar nedir?
Yıllık tavan tutar, 01.01.2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın mali ve sosyal haklar konulu genelgesi ile 7.638,96 TL olarak belirlenmiştir.
Zamanaşımı süresi nedir?
Bu alacak 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Bu süre, iş sözleşmesinin kıdem tazminatına hak kazanılacak şekilde sona erdiği tarihten itibaren başlar.
Kıdem tazminatı alacağı için önce arabulucuya başvurmak zorunludur.
İşçi, kıdem tazminatı alacağı için dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorundadır.
Arabuluculukta işçi ve/veya vekili ile işveren ve/veya vekili ve arabulucu, bir görüşme gerçekleştirir. Ancak, arabuluculuk sonunda anlaşma olmazsa, işçi dava açmalıdır.
Görevli ve yetkili mahkeme hangisidir?
İşçi davayı, işverenin, davanın açıldığı tarihteki yerleşim yerinde veya işin yapıldığı yer İş Mahkemesinde açmalıdır.
Arabuluculuk belgesi mahkemeye sunulmalıdır.
Arabuluculukta anlaşmaya varılamadığında, davacı, son tutanağın aslı veya arabulucu tarafından onaylanmış örneğini dava dilekçesine eklemelidir. Ancak tutanak eklenmeden dava açılmışsa mahkeme, davacıya 1 haftalık kesin süre verir. Davacı bu sürede arabuluculuk anlaşamama tutanağını sunmazsa, dava usulden reddedilir.
Arabulucuya başvurmadan dava açılırsa ne olur?
İşçi/vekili, arabulucuya başvurmadan dava açmışsa mahkeme davayı, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddeder.
Kıdem tazminatında dava değeri nedir?
Dava açılırken dava değerinin belirlenmesi noktasında belirsiz alacak davası-kısmi davası ayrımını hatırlamakta yarar vardır. Ayrım kıdem tazminatına ilişkin dava açılırken alacak değerinin belirlenmesi ve harç yatırılması noktasında önem taşımaktadır.
İş hukukunda, işçilik alacakları davası açarken her bir alacağın belirli-belirlenebilir olup olmadığı ayrı ayrı incelenmelidir. Aynı dava dilekçesinde alacak kalemlerinin bir kısmı belirsiz alacak davası bir kısmı kısmi dava olabilir. Bu durum davaların yığılmasıdır. Kıdem tazminatı alacağı da kısmi dava olarak dava konusu edilebilecektir. Bununla birlikte, dava aşamasında alınan bilirkişi raporuna göre dava değeri, ıslah dilekçesi verilerek artırılabilecektir.
Kıdem tazminatı, işçi tarafından bilindiği için kural olarak belirsiz alacak davasına konu edilemez.
Ancak kıdem tazminatına esas ücret belirlenirken sosyal haklar da -örneğin işyerinde verilen yemek yardımı- önemlidir. Bu hakların hesabı, işverenin sunacağı belgelerle veya yargılama sırasında belirlenecekse, davacı, belirsiz alacak davası açabilir.
Sürpriz Karar Yasağı
9. Hukuk Dairesi, 14.09.2020’de, sürpriz karar yasağı konulu kararını verdi.
Önemle belirtmek gerekir ki Yargıtay 1. Başkanlık Kurulu’nun 08.07.2020 tarihinde Resmi Gazete’ de yayımlanan kararıyla Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 02.09.2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere kapatılmıştır. 22. Hukuk Dairesi dosyaları 9. Hukuk Dairesi’ne devredilmiştir. Bu konuya değinmemizin temel nedeni bu dairelerin İş Hukuku alanındaki uyuşmazlıklarda karar vermesidir.
Birleşme, farklı içtihatları bulunan daireler arasında içtihat birliği sağlanması noktasında önemli bir gelişme olmuştur. Ancak sürpriz karar riskini de beraberinde getirmiştir. Zira kapatılan 22. Hukuk Dairesi ve dosya devri yapılan 9. Hukuk Dairesinin, işçilik alacaklarına ilişkin kimi aynı konularda farklı içtihatları bulunmaktadır. Bu noktada, 9. Hukuk Dairesi tarafından sürpriz karar yasağı konulu önemli kararlar verilmiştir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin, 14.9.2020 tarih ve 2016/26476 E., 2020/7547 K. Sayılı ilamı:
‘’ Hukuki belirlilik ve öngörülebilirlik ilkeleri ve sürpriz karar verme yasağı gereği birleşme tarihinden önce yukarıda belirtilen esasları dikkate alan ilk kararın Yargıtay Kararları Dergisi veya başkaca yolla yayını tarihinden sonra açılan davalarda belirtilen ilkeler uygulanacaktır. Başka bir anlatımla açıklanan kararın yayınından önce açılan davalarda her iki Daire görev alanına giren bölgelerde verilen kararlar bakımından Yargıtay 9. Hukuk Dairesi ile Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin önceki uygulamalarına devam edilecektir.
Somut uyuşmazlıkta, davacı tarafça kıdem tazminatı, … talep edilerek belirsiz alacak davası açılmıştır. Davanın açıldığı tarihte kıdem tazminatı miktarı belirlenebilir olduğundan belirsiz alacak davasına konu edilmez. Ancak yukarıda açıklandığı üzere Yargıtay 9.Hukuk Dairesi tarafından daha önce verilen kararlarda hukuki yarar yokluğu sebebiyle dava şartı yokluğuna bağlı davanın reddi kararları verilmediğinden Dairenin görüşüne güvenilerek belirsiz alacak şeklinde açılan bu davada belirtilen husus bozma nedeni yapılmamıştır.
SONUÇ: … temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA, …, 14/09/2020 tarihinde oybirliği ile karar verildi.’’
Faiz türü ve zamanı nedir?
Davacının kıdem tazminatı talebiyle açtığı davada, mahkeme, mevduata uygulanan en yüksek faizin ödenmesine karar verir.
Faiz, işçinin iş sözleşmesinin, kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona erdiği tarihten itibaren işlemeye başlayacaktır.
Bilirkişi kimdir ve raporu nasıl düzenler? Rapora itiraz mümkün müdür?
Kıdem tazminatı talepli işçilik alacağı davasında bilirkişi, çözümü uzmanlığı gerektiren alanda görüşüne başvurulan kişidir. Ayrıca bilirkişi, Bilirkişilik Kanunu ve Bilirkişilik Yönetmeliği hükümlerine uygun davranması gereken kişidir.
Dava sırasında alınan bilirkişi raporlarına itiraz mümkündür. Ancak itirazın süresinde ve usulüne uygun olarak yapılması, hak kaybına uğranılmaması için önemlidir.
İşverenin, kıdem tazminatından doğan sorumluluğunu sigorta etmesi mümkün müdür?
İşveren; kıdem tazminatından doğan sorumluluğunu, şahıslara veya sigorta şirketlerine sigorta ettiremez.
SONUÇ,
Sonuç olarak, kıdem tazminatı, arabuluculuk ve dava süreci titizlikle takip edilmesi gereken bir işçilik alacağıdır. Bu nedenle, dava sürecinde alınan bilirkişi raporlarına süresinde ve usulüne uygun itiraz edilmesi, bilirkişinin kanun ve yönetmelik hükümlerine uygun davranıp davranmadığının denetlenmesi, hak kaybına uğranılmaması açısından önem taşımaktadır.
TÜZEL&GÜLŞEN Hukuk Bürosu, işçilik alacakları konusunda dava ve danışmanlık hizmeti vermekte olup detaylı bilgiye, çalışma alanlarımızdan olan İş Hukuku sayfasından ulaşabilirsiniz.
Avukat Derya TÜZEL
Kıdem tazminatı hesaplanması. T. Ü. Z. E. L. G. Ü. L. Ş. E. N. H. U. K. U. K. B. Ü. R. O. S. U. Örneğin. Örneğin. Sonuç olarak. Örneğin. Örneğin. Sonuç olarak. Örneğin. Örneğin. Sonuç olarak. O. G. Örneğin. D. T. Sonuç olarak. T. Örneğin.