İMAR KİRLİLİĞİNE NEDEN OLMA SUÇU

Genel olarak,

‘’İmar’’, sözlük anlamı itibariyle ‘’bayındırlık’’ olup, bir yörenin, ihtiyaçlara uygun şekilde düzenlenmesidir. Belirli bir bölgede yaşayan yöre halkının ihtiyaçları ve bölgenin nitelikleri göz önünde bulundurularak, söz konusu alanda imar planları hazırlanır. İmar planına uygun düzenlemeler, ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılır. Planların yürürlüğe girmesinden sonraki aşama, planın uygulandığı alanın, plana uygun şekilde yapılaşmasıdır. Uygulama imar planının yapılmasından sonra, yapı ruhsatı düzenlenerek yapıya başlanır. Yapı tamamlandıktan sonra da yapı kullanma izin belgesi düzenlenir. Bu aşamalardaki hukuka aykırılık; Türk Ceza Kanunu anlamında ‘’imar kirliğine neden olma suçu’’ olarak düzenlenmiş ve yaptırıma bağlanmıştır. Bu yazımızda; imar kirliliğine neden olma suçu ve suçun unsurlarını detaylarıyla inceleyeceğiz.

İmar kirliliğine neden olma suçu ile korunmak istenen hukuki yarar nedir?

Yazımızın giriş kısmında da belirttiğimiz üzere; çeşitli kanun ve yönetmeliklerle, imara uygun yapılaşma koruma altına alınmıştır. Kanun koyucu, imara aykırı yapılaşmayı da önlemek istemiş ve bu amaçla, imar kirliliğine neden olma suçu işleyen kişiler hakkında cezai yaptırım öngörmüştür. Bu ceza ile korunmak istenen hukuki yarar; imar düzeninin sağlanmasıdır. Bu suçla ayrıca, bireylerin sağlıklı ve düzenli bir çevrede yaşama haklarının da korunması amaçlanmıştır. İmar kirliliği suçu, çevreye karşı işlenen suçlar arasında düzenlenmiştir.  

Yapı ruhsatiyesi, yapı kullanma izni, bina nedir?

Aşağıda yer verdiğimiz kavramlar, imar; kirliliğine neden olma suçu bakımından önemlidir:

Yapı ruhsatiyesi nedir?

Yapı ruhsatı olmadan bina yapmak/yaptırmak,; imar kirliliğine neden olma suçu kapsamındaki fiillerdendir. Yapı ruhsatı; bir yapının meydana getirilebilmesi için hukuken gerekli belgeler ile projelerin onaylanması sonrasında düzenlenen, onaylı resmi izin belgesidir. Bu belge bulunmadan bina yapılması; yaptırılması; başlatılan inşaatlarda kurulan şantiyelere elektrik, su, telefon bağlanması suç teşkil eder.

Yapı kullanma izni nedir?

Yapı ruhsatı alınıp buna uygun şekilde yapı inşa edildikten sonra; inşa edilen yapının, ruhsat eki projelerine uygun olarak tamamlandığını gösteren, yapı kullanma izin belgesi düzenlenir. Bu belge, yapının hukuken kullanımına izin veren onaylı bir belgedir. Yapı kullanma izni alınmadan, bir binalarda herhangi bir sınai faaliyet icrasına müsaade etmek de suç teşkil eder. 

Bina nedir?

Bina; kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme, dinlenmelerine; ibadet etmelerine yarayan, hayvanların ve eşyaların korunmasına yarayan yapılardır.

İmar kirliğine neden olma suçu kapsamında yargılanan kişinin yaptığı/yaptırdığı yapının, hukuken ‘’bina’’ olması gerekir. Binanın hukuki tanımına yukarıda yer verdik. Meydana gelen yapının bu kapsamda olmaması halinde; ilk fiiller bakımından cezai sorumluluktan söz edilemeyecektir. 

İmar kirliliğine neden olma suçu hangi fiillerle oluşur, fail kimdir, suçun cezası nedir?

İmar kirliliğine neden olma suçu, tabloda C ve D olarak belirtilen fiiller sonucu 12.10.2004’ten önce yapılmış yapılarla ilgili olarak uygulanamaz. 

Şu noktayı önemle belirtmek gerekir ki; TCK’da düzenlenen imar kirliliğine neden olma suçu; tabloda C ve D ile belirttiğimiz fiiller sonucu, 12.10.2004 tarihinden önce yapılan yapılara uygulanmaz. Dolayısıyla, 12.10.2004 tarihinden önce gerçekleştirilen bu fiiller sonucu oluşan yapılar, bu suç kapsamında değildir. Mahkeme, bu hususun tespitine yönelik olarak; çevrede ikâmet edenlerin veyahut da resmi bir tutanak düzenlenmişse tutanak düzenleyicilerini, tanık sıfatıyla dinler. Önemle eklemek gerekir ki; söz konusu yapının, 12.10.2004 tarihinden önce tamamlanıp tamamlanmadığı; mahkemece, kuşkuya yer bırakmayacak biçimde saptanmalıdır. Aksi bir durumda ‘’şüpheden sanık yararlanır’’ ilkesi gereği sanık hakkında; imar kirliliğine neden olma suçu nedeniyle; mahkumiyet kararı verilemeyecektir.

İmar kirliliğine neden olma suçu, kasten işlenebilir.

İmar kirliliği suçu; suça konu fiiller gözetildiğinde bakımından kasten işlenen bir suçtur. Burada fail, yapı ruhsatı olmadan veya ruhsata aykırı bir şekilde; kasten hareket ederek bina yapmakta veya yaptırmaktadır. Yine aynı şekilde, suç oluşturan diğer fiiller de ancak kasten işlenebilir.

İmar kirliliğine neden olma suçu bakımından şikayet gerekir mi?

Suçun soruşturulması ve/veya kovuşturulması şikayete bağlı değildir ve suçun işlendiği konusunda yetkili makamlara yapılacak bildirim yalnızca ihbar niteliğindedir. Suçun işlendiği yer Asliye Ceza Mahkemesi, ceza hakkında resen yargılama yaparak karar verir. Herhangi bir kişi ya da kurumun şikayetinin bulunması gerekmez. 

Hangi hallerde kamu davası açılmaz veya açılan dava düşer?

İmar kirliliğine neden olma suçu ile korunan hukuki yararın, ‘’imar düzeninin sağlanması’’ olduğunu belirtmiştik. Bu nedenle kanunda; belirli durumların gerçekleşmesi halinde kamu davası açılmayacağı, açılmışsa bile düşme kararı verileceği belirtilmiştir.

Buna göre, ruhsatsız ya da ruhsata aykırı olarak bina yapan veya yaptıran kişi; binayı imar planına ve ruhsatına uygun hale getirirse:

1. Yapı ruhsatiyesi alınmadan veya ruhsata aykırı olarak bina yapma,
2. Yapı ruhsatiyesi alınmadan; veya ruhsata aykırı olarak bina yaptırma,
3. Yapı ruhsatiyesi olmadan başlatılan inşaatlarda kurulan şantiyelere elektrik, su veya telefon bağlantısı yapılmasına müsaade etme fiilleri nedeniyle,

Hakkında kamu davası açılmaz, açılan kamu davası düşer. Mahkum olunan ceza, tüm sonuçlarıyla ortadan kalkar.

Sonuç,

İmar kirliliğine neden olma suçu, kanunda sayılı fiillerin gerçekleştirilmesi neticesinde işlenen suçtur. Suç, hukukumuza, 12.10.2004 yürürlük tarihli TCK madde 184 düzenlemesiyle girmiştir. Failin bu suç nedeniyle cezalandırılabilmesi için inşa edilen yapının bina niteliğini haiz olması ve 12.10.2004 tarihinden sonra inşa edilmesi gerekir. 

TÜZEL&GÜLŞEN Hukuk Bürosu; ceza hukuku ve bu bağlamda imar kirliliğine neden olma suçu alanında avukatlık hizmeti vermektedir.

Avukat Derya TÜZEL