DEVLET MEMURLARI DİSİPLİN CEZALARI

Genel olarak,

Devlet memuru, 657 sayılı Kanunda; ‘’ Mevcut kuruluş biçimine bakılmaksızın, Devlet ve diğer kamu tüzel kişiliklerince genel idare esaslarına göre yürütülen asli ve sürekli kamu hizmetlerini ifa ile görevlendirilenler’’ olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte; bu tanımlananlar dışındaki kurumlarda genel politika tespiti, araştırma, planlama, programlama, yönetim ve denetim gibi işlerde görevli ve yetkili olanların da memur sayılacağı ilgili kanunda belirtilmiştir. Bu makalemizde, devlet memurları disiplin cezaları incelenecektir.

Devlet memurları disiplin cezaları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda düzenlenmiştir.

İlgili kanuna göre devlet memurlarına verilebilecek disiplin cezaları sınırlı sayıda olup şu şekildedir:

1. 1.Uyarma
2. 2.Kınama
3. 3.Aylıktan Kesme
4. 4.Kademe İlerlemesinin Durdurulması
5. 5.Devlet Memurluğundan Çıkarma

Devlet memurları hakkında, yalnızca kanunda yazılı bu disiplin cezaları uygulanabilecektir. 

Yüksek disiplin kurulu ve disiplin kurulu nedir?

Yüksek Disiplin Kurulu, devlet memurlarının soruşturma işlerinde kanunlarla verilen görevleri yapmak üzere, kamu idarelerinin merkez teşkilatlarında bulunan kuruldur. Kefalet sandıkları, kamu idarelerindeki döner sermayeli kuruluşlar, kanunlarla kurulan fonlarda görevli memurlar hakkında yüksek disiplin kurulu kararı gerektiren disiplin işleri mevcut olursa; bu kuruluşların bağlı, ilgili veya ilişkili oldukları kamu idarelerindeki yüksek disiplin kurulu yetkili olacaktır.

Disiplin Kurulu ise; her ilde, bölge esasına göre çalışan kuruluşlarda bölge merkezinde ve kurum merkezinde ayrıca Milli Eğitim müdürlüklerinde bulunması gereken ve disiplin iş ve işlemleriyle ilgilenen kuruldur. 

Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği, 30.04.2021 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlandı.

Cumhurbaşkanı tarafından 29.04.2021’ de alınan kararla, Devlet Memurları Disiplin Yönetmeliği’nin yürürlüğe konulmasına karar verilmiştir. Bu karar, 30.04.2021 tarihli Resmi Gazete’ de yayımlandı.

Yönetmelik; 1. Maddesinde de ifade edildiği üzere; temelde, disiplin kurullarının kuruluşu, üyelerinin görev süresi, görüşme ve karar usulü, hangi memurlar hakkında karar verebilecekleri, disiplin amirlerinin tayin ve tespitinde uygulanacak esaslar, kurulların ve disiplin amirlerinin yetki ve sorumlulukları ile disiplin soruşturmalarına ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla çıkarılmıştır.

Yönetmeliğin ilgili düzenlemeleri, her bir disiplin cezasını ayrıca inceleyeceğimiz makalelerde, her bir ceza için ayrıca ele alınacaktır. 

Disiplin cezaları, temel ilkelere uygun olarak verilebilir.

Devlet hakkında verilebilecek disiplin cezalarında, uyulması gereken birtakım temel ilke ve kurallar bulunmaktadır. Bu ilkelere aykırılık, disiplin cezasının da hukuka aykırı olmasına yol açacak ve açılacak davada, işlemin iptal edilmesine yol açabilecektir. Uyulması gereken temel ilke ve kuralları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Disiplin cezasına konu fiilin tekerrürü halinde uyulacak esaslar:

Devlet memuru hakkında disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir fiil veya hal; ilgili devlet memuru tarafından, cezaların özlük dosyasından silinmesine ilişkin süre içinde tekrarlanırsa, bir derece ağır ceza uygulanacaktır.

Devlet memuru hakkında, farklı fiilleri nedeniyle aynı dereceden birden fazla disiplin cezası verilmiş olması halinde; bu cezaların üçüncü uygulamasında bir derece ağır ceza verilecektir. 

• Bir derece alt disiplin cezası uygulanabilmesi: 

Hakkında disiplin cezası uygulanacak devlet memuruna; geçmiş hizmetleri sırasındaki çalışmalarının olumlu olması ve ödül veya başarı belgesi alması halinde bir derece hafif disiplin cezası uygulanabilecektir. Bir derece hafif ceza uygulaması, idarenin takdirinde olan bir konudur. Ancak elbette ki idarenin takdir hakkını kullanırken kendisinden beklenen, eşitlik ilkesi ve kamu yararı amacına uygun hareket etmesidir. Burada, devlet memurunun, geçmiş çalışmalarının olumlu olması veya ödül/başarı belgesi alması etkilidir. 

• Disiplin cezalarında bir üst cezanın belirlenmesi: 

Disiplin cezalarında bir üst ceza, makalemizin başında 1’ den 5’ e kadar yaptığımız sıralamaya göre belirlenir. Bu sıralama, en hafiften en ağıra doğru disiplin cezası sıralamasıdır. 

• Disiplin cezalarında bir alt cezanın belirlenmesi: 

Disiplin cezalarında bir alt ceza, makalemizin başında 5’ ten 1’ e doğru yaptığımız sıralamaya göre belirlenir. Bu sıralama, en ağırdan en hafife doğru disiplin cezası sıralamasıdır. 

• Benzer nitelik ve ağırlıktaki fiillere verilecek cezalar: 

Devlet Memurları Kanunu’nda, disiplin cezası verilmesini gerektiren fiiller tek tek sayılmıştır. Her bir disiplin cezasını, ayrıca diğer makalelerde inceleyeceğiz. Ancak yine aynı kanunda; disiplin cezası verilmesini gerektiren fiil ve hallere nitelik ve ağırlıkları itibariyle benzer eylemlerde bulunanlara da aynı neviden disiplin cezası verileceği belirtilmiştir.

• Öğrenim durumları nedeniyle yükselebilecekleri kadroların son kademelerindeki devlet memurlarına, kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının uygulanamaması halinde: 

Bu durumda, devlet memurunun brüt aylığının 1/4’-1/2’si oranında aylıktan kesme cezası uygulanır. Fiilim tekrarı halinde, devlet memurunun görevine son verilir. 

• Disiplin cezalarının uygulanma zamanı: 

Disiplin cezaları, kural olarak verildikleri tarihten itibaren derhal uygulanır.

Aylıktan kesme cezası ise, cezanın verildiği tarihi izleyen aybaşında uygulanır. 

• Disiplin cezalarının bildirimi: 

Devlet memuru hakkında verilen disiplin cezaları üst disiplin amirine bildirilecektir. Devlet memurluğundan çıkarma cezası ise ayrıca Devlet Personel Başkanlığına bildirilir. 

• Belirli görevlere atanma yasağı: 

Hakkında aylıktan kesme cezası verilen devlet memurları, 5 yıl boyunca; kademe ilerlemesinin durdurulması cezası verilen devlet memurları 10 yıl boyunca:

• Daire başkanı kadrolarına, 
• Daire başkanı kadrosunun dengi ve daha üstü kadrolara, 
• Bölge ve il teşkilatlarının en üst yönetici kadrolarına, 
• Düzenleyici ve denetleyici kurumların başkanlık ve üyeliklerine, 
• Vali ve büyükelçi kadrolarına atanamazlar.

Devlet memuru, disiplin cezalarına karşı dava açmadan önce, disiplin cezasının tebliğinden itibaren 7 gün içinde cezaya itiraz etme hakkına sahiptir.

Devlet memurlarına verilen disiplin cezalarının birer idari işlem olduğunu belirtmiştik. Hakkında; uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezası verilen memurlar, cezanın kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren 7 gün içinde, itiraz hakkını kullanmalıdır. 7 gün içinde cezaya itiraz edilmezse, disiplin cezası kesinleşir. 

Disiplin cezalarına itiraz, dava açmadan önce tüketilmesi gerekli zorunlu bir başvuru yolu değildir, isteğe bağlıdır. Disiplin cezaları için itiraz edilecek itiraz mercileri, her bir disiplin cezası için, ayrı makalelerde incelenmiştir. Detaylar için, her bir disiplin cezasını ayrıca incelediğimiz makalelere bakabilirsiniz.

İtirazın reddedilmesi veya reddedilmiş sayılması halinde iptal davası açılabilir.

Devlet memurunun disiplin cezasına itirazı üzerine itiraz mercii; itiraz dilekçesinin, disiplin cezası kararının ve eklerinin kendisine intikalinden itibaren 30 gün içinde kararını vermek zorundadır. İtiraz mercii, 30 günlük sürede itirazı açık bir şekilde reddetmiş veya 30 günlük süre içinde işlem yapmayarak zımnen reddetmiş olabilir. Bu durumda devlet memuru; itirazın reddi veya zımnen reddi tarihinden itibaren 60 gün içinde idari yargıda iptal davası açma hakkına sahiptir.

Disiplin cezasının etki ve sonuçlarını doğurmaması için dava, yürütmenin durdurulması talepli açılmalıdır.

Disiplin cezalarının verildiği andan itibaren hüküm doğurduğunu ve derhal uygulanacağını ifade etmiştik. Bu disiplin cezasına karşı dava açılması, kendiliğinden işlemin etki ve sonuçlarını doğurmasını engellemez. Bunun için dava açarken ayrıca yürütmenin durdurulması talep edilmelidir. 

Disiplin cezasının iptaline yol açan durumlar nelerdir?

Disiplin cezaları birer idari işlem olduğu için; işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve maksat unsurlarından. biri veya birkaçındaki hukuka aykırılık işlemin iptaline yol açabilir.

Ayrıca önemle eklememiz gerekir ki, disiplin cezasının verilmesinden önce devlet memuru hakkında yürütülen soruşturma işlemlerinin hukuka aykırı olması, işlemin iptaline yol açabilmekte olup, disiplin. soruşturma usulünü bir başka makalemizde ele alacağız.

Disiplin cezalarının özlük dosyasından silinmesi talep edilebilir mi?

Disiplin cezaları, hakkında disiplin cezası verilen memurun özlük dosyasına işlenecektir. Ancak belirli süreler geçtikten sonra, disiplin cezasının özlük dosyasından silinmesini talep etmek mümkündür. Süreler ve diğer detaylar her bir disiplin cezası içeriğinde detaylıca incelenmiştir. 

Sonuç

Devlet memurları hakkında uygulanan ve makalemizin konusunu oluşturan disiplin cezaları bir idari işlemdir. Bu idari işlemin iptali için idare mahkemesinde iptal davası açılabilir. 

TÜZEL&GÜLŞEN Hukuk Bürosu, İdare Hukuku alanında ve bu bağlamda devlet memurlarına verilen; disiplin cezası konusunda deneyimli ve etkin ekibiyle hukuki hizmet vermektedir.

AVUKAT DERYA TÜZEL