Genel olarak
Uyuşmazlık yaşayan tarafların, aralarındaki bu uyuşmazlığı bir arabulucu vasıtasıyla çözüme kavuşturmasını hedefleyen alternatif bir uyuşmazlık çözüm yolu olan arabuluculuk süreci hakkındaki yazımızdan sonra; bu yazımızda da dava şartı zorunlu arabuluculuk kurumuna yer vereceğiz.
Dava şartı zorunlu arabuluculuk nedir? Arabuluculuğun zorunlu olduğu haller nasıl belirlenir?
Arabuluculuğun zorunlu olduğu haller; diğer bir deyişle dava şartı zorunlu arabuluculuk, kanunlarda yer almaktadır. Örnek olarak; işçilik alacağı olduğunu iddia eden kişiler, dava açmadan önce arabulucuya başvurmak zorundadır. Bu durum, İş Mahkemeleri Kanunu’nda yer almaktadır. Bir diğer zorunlu arabuluculuk hali de tüketici hukukundan kaynaklanan kimi uyuşmazlıklardır. Bu hallerin tamamı, ilgili kanunlarda yer alır.
Dava şartı zorunlu arabuluculuk süreci nasıl başlar?
Zorunlu arabuluculuk sürecinde; uyuşmazlığın taraflarından biri olan kişi, arabuluculuk başvurusu yaparak hukuki süreci başlatır.
Başvurucu, dava şartı zorunlu arabuluculuk için nereye başvurur?
Dava şartı zorunlu arabuluculuk sürecinde başvurucu, uyuşmazlığın konusuna göre yetkili mahkemenin bulunduğu yer arabuluculuk bürosuna başvuracaktır. (Karşı tarafın, karşı taraf birden fazla ise bunlardan birinin yerleşim yerindeki veya işin yapıldığı yerdeki adliye arabuluculuk bürosu). Arabuluculuk büroları adliyelerde yer alır. O yerde arabuluculuk bürosu kurulmamış ise, görevlendirilen yazı işleri müdürlüğüne başvuru yapılır. Uyuşmazlığın konusuna göre yetkili mahkemeyi belirlemek hukuki bilgi gerektirdiğinden, sürecin avukatla takibi, hak kaybına uğranılmaması açısından önem taşımaktadır.
Tarafların ve uyuşmazlık konusunun aynı olduğu durumlarda birden fazla başvuru yapılmışsa; başvurunun hukuki sonuçları bakımından ilk başvuru esas alınacaktır. Başvurunun, dilekçeyle veya bürolarda bulunan formlar doldurularak ya da elektronik ortamda yapılması mümkündür. Uygulamada; arabuluculuk bürolarında yer alan formaların doldurulmasıyla başvuru yapılmaktadır. Sürecin avukatla takip edilmesi halinde, avukatların, elektronik ortamda UYAP sistemi üzerinden de başvuru yapması mümkündür.
Başvuru sonrasında arabulucu atanır ve süreç başlar.
Dava şartı zorunlu arabuluculuk başvurusundan sonra; adliye arabuluculuk bürosu, komisyon başkanlıklarına bildirilen listeden, puanlama yöntemiyle bir arabulucu belirler. Ancak tarafların, listede yer alan herhangi bir arabulucu üzerinde anlaşması da mümkündür. Taraflar veya bu şekilde, üzerinde anlaşılan arabulucu; tarafların imzasını taşıyan bir tutanakla beraber, durumu adliye arabuluculuk bürosuna bildirir. Adliye arabuluculuk bürosu da, bu şekilde üzerinde anlaşılan arabulucuyu görevlendirir.
Dava şartı zorunlu arabuluculuk uyuşmazlıklarında, liste dışında bir arabulucu görevlendirilmesi mümkün değildir.
Başvurucu, dava şartı zorunlu arabuluculuk başvurusu sırasında hangi bilgi ve belgeleri arabuluculuk bürosuna verecektir?
Dava şartı zorunlu arabuluculuk sürecinde başvuran taraf, öncelikle kendisine ait iletişim bilgilerini arabuluculuk bürosuna verecektir. (İsim, soy isim, adres, kimlik numarası, telefon numarası) Başvurucu ayrıca; elinde bulunması hâlinde, karşı tarafa ait her türlü iletişim bilgisini de arabuluculuk bürosuna verir.
Arabuluculuk bürosunun da ayrıca; tarafların resmî kayıtlarda yer alan iletişim bilgilerini araştırma yetkisi vardır. İlgili kurum ve kuruluşlar da, büro tarafından talep edilen bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür.
Arabuluculuk bürosu, tarafların iletişim bilgisini arabulucuya bildirir. Arabulucu, süreci başlatır.
Büro, taraflara ait iletişim bilgilerini, görevlendirilen arabulucuya verecektir. Arabulucu bu iletişim bilgilerini esas alır, ihtiyaç duyduğunda kendiliğinden de araştırma yapma hakkına sahiptir. Arabulucu, elindeki bilgiler itibarıyla her türlü iletişim vasıtasını kullanır ve görevlendirme konusunda tarafları bilgilendirir. Tarafları ilk toplantıya, varsa vekilleriyle birlikte davet eder. Dava şartı zorunlu arabuluculuk sürecinde arabulucu; bilgilendirme ve davete ilişkin işlemlerini belgeye bağlayacaktır.
Arabuluculuk toplantı tarihi ve yeri nasıl belirlenir?
Arabulucu, ilk oturum davetini yaparken, toplantı tarihi ve yerinin belirlenmesi konusunda önce taraflarla iletişime geçecektir. Taraflarla yapılan görüşme sonucunda anlaşma sağlanamazsa; arabulucu, toplantı tarihini ve yerini kendisi belirler.
Arabulucunun yetkisine itiraz edilebilir mi?
Dava şartı zorunlu arabuluculuk konusunda yetkinin, uyuşmazlığın konusuna göre yetkili mahkemenin bulunduğu yer arabuluculuk bürosu olduğunu belirtmiştik. Başvuran taraf, bu hususa dikkat etmeden yetkisiz arabuluculuk bürosuna başvurarak hukuki süreci başlatmış olabilir. Bu durumda; arabulucu, görevlendirmeyi yapan büronun yetkili olup olmadığını kendiliğinden dikkate alamaz.
Karşı taraf, en geç ilk arabuluculuk toplantısında, yetkiye ilişkin belgeleri sunarak, arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz etme hakkına sahiptir. Arabuluculuk bürosunun yetkisine itiraz edilmesi halinde; arabulucu, dosyayı derhâl ilgili sulh hukuk mahkemesine gönderilmek üzere büroya teslim edecektir.
Sulh Hukuk Mahkemesi, harç almadan, dosya üzerinden yapacağı incelemeyle, en geç 1 hafta içinde yetkili büroyu kesin olarak karara bağlar; dosyayı büroya iade eder. Arabuluculuk bürosu, mahkeme kararını, Tebligat Kanunu hükümlerine göre taraflara tebliğ eder.
- Şayet yetki itirazı ilgili mahkemece reddedilirse; aynı arabulucu yeniden görevlendirilir. Arabulucu; bu görevlendirmeden itibaren 3 hafta içinde sonuçlandırır. Bu süre zorunlu hallerde arabulucu tarafından en fazla 1 hafta daha uzatılabilecektir. Özetle; bu durumda, arabulucunun süreci sonlandırma süresi yeniden başlamış olur.
- Şayet etki itirazı ilgili mahkemece kabul edilirse; başvurucu, kararın tebliğinden itibaren 1 hafta içinde yetkili büroya başvurma hakkına sahiptir. Bu durumda; yetkisiz büroya başvurma tarihi yetkili büroya başvurma tarihi olarak kabul edilir. Yetkili büro, yeniden arabulucu görevlendirir.
Yetkisizlik kararı verilmesi halinde ilk arabulucu ücrete hak kazanacaktır.
Arabuluculuk süreci ne kadar zamanda sonuçlanır?
Arabulucu, yapılan başvuruyu, görevlendirildiği tarihten itibaren 3 hafta içinde sonuçlandırmalıdır. Ancak; zorunlu hâllerde arabulucu, bu süreyi en fazla 1 hafta daha uzatma hakkına sahiptir.
Arabulucu, hangi hallerde süreci sonlandırır?
Arabulucu; şu hallerde arabuluculuk faaliyetini sona erdirir. Son tutanağı düzenler ve durumu derhâl arabuluculuk bürosuna bildirir.
- Taraflara ulaşılamaması
- Taraflar katılmadığı için görüşme yapılamaması
- Yapılan görüşmeler sonucunda veya kanunda belirtilen süre içerisinde tarafların anlaşması
- Yapılan görüşmeler sonucunda veya kanunda belirtilen süre içerisinde tarafların anlaşamaması
Taraflar ilk arabuluculuk toplantısına katılmak zorunda mıdır?
Arabuluculuk süreci, tarafların istek ve iradesine göre şekillenen bir süreçtir. Bir diğer deyişle; süreci başlatmak, devam ettirmek ve sona erdirmek tarafların iradesine bağlıdır. Dava şartı zorunlu arabuluculuk sürecinde ise; taraflardan biri geçerli bir mazeret göstermeden ilk toplantıya katılmaz ve bu nedenle de arabuluculuk faaliyeti sona ererse; toplantıya katılmayan taraf, son tutanakta belirtilir. Bu taraf, davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile, yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacaktır. Aynı zamanda; bu taraf lehine vekâlet ücretine de hükmedilmez.
Şayet her iki taraf da ilk toplantıya katılmaz ve arabuluculuk faaliyeti bu nedenle sona ererse, sona eren arabuluculuk faaliyeti üzerine açılacak davalarda tarafların yaptıkları yargılama giderleri kendi üzerlerinde bırakılacaktır.
Örnek olarak; dava şartı zorunlu arabuluculuk kapsamında olan işçi- işveren uyuşmazlığında, işçi, işçilik alacağı iddiasıyla arabuluculuya başvurmuş olsun. Bu toplantıya örnek olarak işveren taraf mazeretsiz bir şekilde katılmazsa, işçinin açacağı davada kısmen veya tamamen haklı çıksa dahi, ilk toplantıya mazeretsiz bir şekilde katılmadığı için, yargılama giderlerinin tamamı işveren üzerinde kalır. İşveren lehine vekalet ücretine de hükmedilmez.
Burada; arabulucu, tarafları ilk toplantıya her türlü iletişim aracıyla davet ettiğini belgelendirecektir.
Dava şartı zorunlu arabuluculuk süreci sonunda anlaşmaya varılması halinde arabuluculuk ücreti nasıl belirlenir, ücreti kim öder?
Şayet taraflar, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşırsa; taraflar, Arabuluculuk Asgari Ücret Tarifesinin ekinin 2. Kısmına göre aksi kararlaştırılmadıkça ücreti eşit bir şekilde öder. Tarifenin 2. kısmında ise, anlaşılan tutar üzerinden belirli oranlar (yüzde %) belirlenmiştir.
Bu durumda belirlenecek ücret, Tarifenin 1. Kısmında belirlenen iki saatlik ücret tutarından az olamaz.
İşe iade talebi bakımından anlaşma sağlanırsa arabuluculuk ücreti nasıl belirlenir?
İşe iade talebiyle yapılan görüşmelerde anlaşma sağlanması halinde; işçiye işe başlatılmaması hâlinde ödenecek tazminat miktarı ile çalıştırılmadığı süre için ödenecek ücret ve diğer haklarının toplamı belirtilecektir. Tarifenin 2. Kısmına göre ‘’üzerinde anlaşılan miktar’’, bu miktardır. Arabulucu ücreti de bu miktar üzerinden % olarak tarifedeki orana uygun şekilde belirlenir.
Diğer hallerde zorunlu arabuluculuk ücreti nasıl belirlenir, ücreti kim öder?
- Arabuluculuk faaliyeti sonunda taraflara ulaşılamamışsa,
- Taraflar katılmadığı için görüşme yapılamamışsa,
- Görüşme 2 saatten az sürmüş ve görüşmeler sonunda taraflar anlaşamamışsa,
2 saatlik ücret tutarını, Tarifenin 1. Kısmına göre Adalet Bakanlığı kendi bütçesinden öder.
Görüşme 2 saatten uzun sürmüş ve bu görüşmeler sonunda taraflar anlaşamamışsa, 2 saati aşan kısmın ücretini; taraflar, aksi kararlaştırılmadıkça eşit şekilde, uyuşmazlığın konusu dikkate alınarak Tarifenin 1. kısmına göre karşılar.
Adalet Bakanlığının kendi bütçesinden ödediği ve taraflarca karşılanan yukarıdaki arabuluculuk ücretleri, yargılama giderlerinden sayılır. Arabuluculuk faaliyeti sonrasında açılan davada yargılama giderleri kimin üzerine bırakılmışsa o taraf, bu giderlerden de sorumlu olacaktır. Mahkemenin davanın kabul ve ret durumuna göre kısmi sorumluluk kararlaştırdığı hallerde de, her iki taraf da, belirlenen ölçüde yargılama giderinden sorumlu olur.
Arabulucu hangi hallerde ücrete hak kazanamaz?
Süreç şu nedenlerle sona ermişse arabulucuya ücret ödenmeyecektir:
- Sehven kayıt
- Mükerrer kayıt
- Arabuluculuğa elverişli olmama
Arabuluculuk bürosunun yaptığı zaruri giderleri kim öder?
Zorunlu arabuluculuk kapsamında; arabuluculuk bürosu tarafından yapılması gereken zaruri giderler; Adalet Bakanlığı bütçesinden karşılanır. Ancak bu giderler:
- Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılırsa; anlaşma uyarınca taraflarca ödenir.
- Anlaşmaya varılamamışsa; ileride haksız çıkacak taraftan tahsil olunur.
Dava şartı zorunlu arabuluculuk sürecinin, hak düşürücü süreler ile zamanaşımı sürelerine etkisi nedir?
Arabuluculuk süreci, arabuluculuk bürosuna başvurulduğu tarihte başlar. Büroya başvuru tarihinden, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar geçen sürede; zamanaşımı durur. Hak düşürücü süreler işlemez.
Dava açılmadan önce ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz kararı verilmişse, arabuluculuğun dava açma süresine etkisi nedir?
İhtiyati tedbire etkisi:
Dava açılmadan önce ihtiyati tedbir kararı verilmesi hâlinde 6100 sayılı HMK’nın 397. Maddesi gereği; tedbir talep eden, bu kararın uygulanmasını talep ettiği tarihten itibaren 2 hafta içinde esas hakkındaki davasını açmak zorundadır. Aksi hâlde tedbir kendiliğinden kalkar. Arabuluculuk bürosuna başvurulması halinde; başvuru tarihinden, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar buradaki dava açma süresi işlemeyecektir.
İhtiyati hacze etkisi:
Dava açılmadan veya icra takibine başlamadan önce ihtiyati haciz yapılmışsa; alacaklı, haczin uygulanmasından, haciz gıyabında yapılmışsa haciz tutanağının kendisine tebliğinden itibaren 7 gün içinde ya takip talebinde bulunmalı ya da dava açmalıdır. Arabuluculuk bürosuna başvurulması halinde; başvuru tarihinden, son tutanağın düzenlendiği tarihe kadar buradaki 7 günlük dava açma süresi işlemeyecektir.
Başvuru sonrası başvuran taraf aleyhine icra takibi yapılırsa süreç nasıl işler?
Arabuluculuk bürosuna başvurulmasından sonra, başvuran taraf aleyhine uyuşmazlık konusuyla ilgili olarak icra takibi yapılırsa; başvuran taraf, bu takibe karşı son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren 2 hafta içinde menfi tespit davası açarsa ve talepte bulunursa, İcra ve İflas Kanunu madde 72/2 hükmü uygulanır. İlgili hüküm şu şekildedir:
İcra takibinden önce açılan menfi tesbit davasına bakan mahkeme, talep üzerine alacağın yüzde onbeşinden aşağı olmamak üzere gösterilecek teminat mukabilinde, icra takibinin durdurulması hakkında ihtiyati tedbir kararı verebilir.
Bu düzenleme, 01.09.2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.
Hangi hallerde dava şartı zorunlu arabuluculuk uygulanmaz?
- Özel kanunlarda tahkim veya başka bir alternatif uyuşmazlık çözüm yoluna başvurma zorunluluğu yer alıyorsa,
- Tahkim sözleşmesi mevcutsa,
Dava şartı zorunlu arabuluculuk hükümleri uygulanmayacaktır.
Dava şartı zorunlu arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamazsa, son tutanak dava dilekçesine eklenerek mahkemeye sunulmalıdır. Aksi halde dava usulden reddedilir.
Arabuluculuk sürecinde anlaşma sağlanamadığı taktirde; davacı, arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamadığına ilişkin son tutanağın aslını veya arabulucu tarafından onaylanmış bir örneğini dava dilekçesine eklemek zorundadır.
Dava, bu zorunluluğa uyulmadan açılmışsa; mahkeme davacıya, son tutanağı 1 haftalık kesin süre içinde mahkemeye sunması gerektiği, aksi takdirde davanın usulden reddedileceğini ihtar eder. Davacı bu ihtara uymazsa; dava dilekçesi karşı tarafa tebliğe çıkarılmadan, dava usulden reddedilir.
Arabulucuya başvurulmasının dava şartı; diğer bir deyişle zorunlu olduğu hallerde arabulucuya hiç başvurulmadan dava açılmışsa, başka bir işlem yapılmadan davanın, dava şartı yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilecektir.
Arabulucuda anlaşılan konularda yeniden dava açılabilir mi?
Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılırsa; üzerinde anlaşılan hususlar hakkında taraflar dava açamaz. Bu nedenle; anlaşma belgesinin, anlaşılan hususlar konusunda açıklık içermesi ve dikkatlice hazırlanması gerekmektedir.
Sonuç
Bu yazımızda, dava şartı zorunlu arabuluculuk konusunu inceledik. TÜZEL&GÜLŞEN HUKUK Bürosu, arabuluculuk başvurusu ve süreci hakkında hukuki hizmet ve danışmanlık ile arabuluculuk hizmeti vermektedir. İletişim bilgilerimiz için tıklayınız.
Av. Arb. Derya TÜZEL GÜLŞEN
Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla. Örneğin. Örneğin. Dolayısıyla.